Medyada, sanatta ve hatta moda dünyasında bile futbolun izlerini görmek mümkündür. Futbolcular, sadece spor yıldızları olmakla kalmaz, aynı zamanda popüler kültürün etkili figürleri haline gelirler. Onların başarıları, gençlerin ve yetişkinlerin ilham kaynağı olurken, futbolun etkisi her yaştan insanın yaşamına dokunmaktadır. Futbol, insanların duygusal bağ kurduğu, milli gururu simgeleyen ve toplulukları bir araya getiren güçlü bir araçtır. Maçlar sırasında yaşanan coşku ve heyecan, insanların günlük yaşamlarından uzaklaşmalarına olanak tanırken, aynı zamanda ortak bir paydada buluşmalarını sağlar. Özellikle dünya çapında düzenlenen turnuvalar ve şampiyonalar, milletler arası ilişkilerde bir köprü görevi görerek kültürel etkileşimleri artırır.
Hatay Harbiye halkı: “Şans eseri değil, güvenle ve insanca yaşamak istiyoruz”
Futbol, dil, kültür, yaş, cinsiyet ve sosyal statü gibi farklılıkları aşan birleştirici bir güç olarak öne çıkar. Stadyumlar, her biri farklı arka planlardan gelen insanların bir araya gelip aynı takım için coşkuyla destek verdikleri yerlerdir. Bu ortak tutku, insanları bir araya getirir ve ortak bir kimlik duygusu oluşturur. Futbol, insanların duygularını coşturan, heyecanlandıran ve bir araya getiren muhteşem bir spordur.
Sosyal Bilimler
Adorno’ya göre, spor kapitalizmin gelişimi için araçsallaşan akla bağlıdır ve tehlikeli toplumsal mesajlar yayar; oyuncu çok çalışır ve antrenman yaparsa daha başarılı olur. Adorno, sporun aynı sınıftaki insanların rekabetini, yarışını normalleştirme rolüne değinir. Normalleştirilenler arasında, kendini ve rakibini yaralamak pahasına mücadele etmek de vardır.
NUTSUBİDZE PLATOSU/TİFLİS: Sovyet zaman tüneli
Futbol stadyumları sadece spor karşılaşmalarının yapıldığı yerler değil, toplumsal ilişkilerin karmaşıklığını yansıtan önemli simgelerdir. Bu arenalar, doğru yönetildiğinde toplumsal birleşmeyi güçlendirebilirken, yanlış yönetildiğinde ise ayrışmayı teşvik edebilirler. Bu nedenle, stadyumların toplumsal dinamikler üzerindeki etkisi her zaman tartışma konusu olacaktır.
Futbol Arenasında Kamera Aşkı: Medyanın Oyun Üzerindeki Etkileri
Milyonlarca insanı ilgilendiren bir alan olarak futbolda son günlerde yaşananların Türkiye’de yarattığı etki açısından muktedirlerin iktidarının bir parçası hatta çok önemli bir parçası olduğunu göstermektedir. Futbol, sadece bir spor değil, aynı zamanda kültürel bir fenomen olarak dünya genelinde büyük bir etki yaratmıştır. Geçmişi binlerce yıl öncesine dayanan bu oyun, zamanla farklı kültürlerde benimsenmiş ve dönüşmüştür. Günümüzde ise futbol, toplumların bir araya gelmesini, coşkusunu ve kimliklerinin bir parçası olmayı simgeler.
Ötekine Yönelik Nefretin Fark Edilmediği ya da Kanıksandığı Alan: Türkiye Futbol Medyası
Geçmişten gelen ön yargılar ve karşılıklı ilişkilerde yaşananlar bugün futbol sahalarında etkisini sürdürebilmektedir. Türk takımları için Avrupa ülkeleri ile yapılacak olan müsabakaların her zaman ayrı bir yeri ve önemi vardır. Ancak özellikle İngiltere ve Yunanistan ile olan tarihsel münasebetlerimiz nedeniyle bu ülkelerin gerek milli takımları ve de gerekse kulüp takımları ile yapılan müsabakalardaki atmosfer ve gerilim daha farklı bir biçimde tezahür etmektedir.
Teknolojinin Sahada Oyunu: Video Yardımcı Hakem Teknolojisinin Rolü
- Bu kulüplerin bugün aralanmaya başlayan sis perdesi içerisinde tüm futbol kamuoyuna yaşattıkları ve futbol dünyasındaki çarpıklıklarla olan bağlantıları şaşırtıcıdır.
- Herkesten, her şeyden şüphe duyma ‘biz’e atfedilen değerlerin sürekli olumlanmasını, ‘onlar’a atfedilen değerlerin ise sürekli olumsuzlanmasını beraberinde getirmiştir.
- Başlı başına aykırı bir düşünceydi; ana akıma ters, kültür endüstrilerinin düzenine çomak sokan, en “devrimci” adamın bile “olur mu öyle saçmalık!” deyip geçeceği cinsten bir sorgulama.
- Bu çerçevede futbol tartışılır iken neo-liberal ekonomi anlayışının ve dünya görüşünün de meşrulaştırıldığı bir zeminden söz etmemiz gerektiğini unutmamalıyız.
- Bunların kullanılmasına rağmen yetersiz kaldığı için de kültür transferine ihtiyacı vardır.
- Medyanın ve taraftarların ilgisi, onları sadece birer oyuncu olarak değil, aynı zamanda rol modelleri olarak da şekillendirir.
- Bildikleri ve öğrendikleri üzerinden hayatın rutin akışında kullanılan cümleleri futbolda da dile getirirler.
- Tartışmalı durumlar hakkında daha fazla bilgiye sahip olma, hakemlerin daha doğru kararlar vermesini sağlar.
Futbol turizmi açısından önemli olan noktalar ise ev sahibi ülkeye gelen turistler, futbolcuların kamp yerleri ve ziyaretçilerin maç haricinde gerçekleştirdikleri müze, eğlence mekanları, konaklama, yeme-içme gibi harcama faktörleri olarak sıralanmaktadır. Ancak onun etkisi sadece bir spor olarak kalmaz, aynı zamanda toplumsal dokuyu derinden etkiler. Futbol üzerine yazılan çocuklara hitap eden kitap sayısı her zaman fazlaydı, benim gördüğüm kadarıyla. Özellikle futbolcu karakter üzerinden hem oyunu hem de ortak çalışma, dürüstlük, çalışkanlık gibi önemli etik değerleri anlatmak son derece kolay. Futbolcuların tarzı, maç öncesi röportajları, sosyal medya etkileşimleri ve hatta sponsorluk anlaşmaları popüler kültür ile futbol arasındaki etkileşimin sınırlarını zorlar. Taraftarlar, favori futbolcularının yaşam tarzlarını ve ilgi alanlarını merakla takip ederler.
Futbolun Popüler Kültür Üzerindeki Etkisi
Futbol maçlarının atmosferi, taraftar gruplarının benzersiz ritüelleri ve gelenekleri ile zenginleşir. Maç günleri, stadyum çevresinde gerçekleşen kutlamalar, marşlar, tezahüratlar ve renkli kıyafetlerle doludur. Taraftarlar, takımlarının başarısı için bir araya gelerek güçlü bir sosyal bağ oluştururlar.
Futbolun Coşkulu Sahnesi: Taraftarların Sosyal Etkileşim ve Katılımı
Sosyal medyanın futbol fanatizmini nasıl değiştirdiğine dair en önemli etkilerden biri, taraftarların birbirleriyle etkileşim biçimini dönüştürmesidir. Eskiden maçı arkadaşlarla birlikte televizyon başında izlemek tek seçenekken, şimdi maç anında yüz binlerce kişiyle anlık olarak etkileşimde bulunmak mümkün. Twitter’da hashtag’lerle, Facebook ve Instagram’da canlı yayınlarla maç anında paylaşımlar yaparak, taraftarlar hem duygusal tepkilerini paylaşıyor hem de global bir topluluğun parçası olduklarını hissediyorlar. Gelecekte, yapay zeka destekli analizlerden artırılmış gerçeklik uygulamalarına kadar pek çok yeni teknoloji, futbolun medyatik dönüşümünde daha da ileriye götürecektir. Bu teknolojik yenilikler, izleyici deneyimini zenginleştirerek, sporun yayılımını ve etkisini daha da genişletecektir. Basın konferansları, röportajlar ve sosyal medya etkileşimleri, futbolcuların hem saha içinde hem de dışında sürekli olarak dikkatli olmalarını gerektirir.
ADIYAMAN’IN KOFİLİ KADINLARI: BAŞIMDAKİ DÜNYA
Futbola adeta toplumumuzu bir arada tutan tutkal işlevi yüklenmiş ve devlet gençleri ‘futbol’ kanalıyla kazanmaya çalışmıştır. Bunun sağlanabilmesi için de olağanüstü hal valileri, emniyet müdürleri devreye sokulmuş, terörün açtığı yaralar futbol ile sarılabilmesi için devletin her türlü olanağı seferber edilmiştir. Askeri yönetim gençleri terör belasından uzaklaştırmak için futbolun çekiciliğinden yararlanmış, depolitizasyon sürecinin sağlanması için futbol ve futbol sahaları kullanılmıştır.
Güzellik ve güzel olma temelli estetik kaygıların yansıması olan ‘Bello/Bella’ bir yana, akademik unvanlar da işinin ehli herkese takdim edilir. Öğretmen olan herkesin ‘Profesör’ olarak anılmasının yanı sıra, çok iyi kahve yapan, ızgarada üstüne tanınmayan, pizza hamurunu havalı bir şekilde açan kişiler de toplum gözünde profesör olarak takdis edilir ve bu unvanlarını gururla kullanırlar. Akademik unvan taşıma konusunda Türkiye’de ise futbol alanında Ordinaryüs Lefter Küçükandonyadis ayrı bir yere konmalı. 1981 yılında çıkan Yüksek Öğretim Kanunu ile lağvedilen bu unvana layık görülen Lefter, tüm renklerin üstünde bir yer edinmiş ve tabir yerinde ise unvanının hakkını vermiştir.
Futbolun söylemini üretenler, varolan futbol iktidarının sürdürülmesine katkıda bulunmaktadırlar. Türk futbol medyasının söylemi, onu yaratan ve yaşatan üç büyükler üzerine kurulmuştur. Bunun için Türkiye’de futbol sahalarında yaşanan ve medyada yer alanların gayet iyi bildikleri şike, teşvik primi, maç satma, oyuncu satın alma, federasyonun almış olduğu kararlar vb. Gibi konular, sanki yeni duyuluyormuş gibi değerlendirilmekte, olan bitenler birkaç garibanın üzerine yıkılmakta ve Türk futbolu temizliğini! Popüler kültür içinde önemli bir yer işgal eden futbolun yaratmış olduğu kültürel metanın televizyona göre paketlenerek ticari yenilikler çerçevesinde sunulmasının önemli ideolojik sonuçları da bulunmaktadır. Sportif olayın medya tarafından kitlelere aktarılması sırasında başka bir dünyadan haber veriliyormuş gibi bir üsluba başvurulmaktadır.
Futbol Arenası: Toplumsal Kimliklerin Oluşumunda Merkezi Bir Rol
Özellikle bu konuda ‘toplumsal tabakaların’ ilişkisi anlamında bir ‘renk’ten söz edilebilir ki bu farklılığın görece daha net görülebileceği belki de tek kent ‘Ankara’dır. Futbol taraftarları arasında geçmişten gelen ritüeller ve gelenekler bulunur. Maç günleri yapılan tezahüratlar, takım renklerine göre giyim tarzı ve stadyum atmosferi, takımların kültürel mirasının bir parçası haline gelmiştir. Bu ritüeller, taraftarların kimliklerini ifade etmelerini ve geçmişle bağlarını sürdürmelerini sağlar. Futbol maçları, taraftarlar için bir araya gelme ve ortak bir amaç etrafında birleşme fırsatı sunar. Tribünlerdeki coşku ve takımın başarısı, taraftarlar arasında güçlü bir bağ oluşturur.
- Her maç, her gol ve her tezahürat, futbolun insanlar arasında bir bağ kurma ve kültürel alışverişi teşvik etme potansiyelini sergiler.
- Bu, spor endüstrisinin sadece bir eğlence aracı olmaktan çıkıp, global ekonominin önemli bir parçası haline gelmesine olanak tanır.
- Türk futbol medyasında özellikle yurt dışı karşılaşmalarının sunuluş biçiminde futbol bir oyun olmanın ötesinde her şeyle ilintilendirilen bir alan haline getirilmektedir.
- Dil sözcüklerden ve bu sözcüklerin belli dil bilgisi, kurallarına uygun olarak dizilmelerinden oluşur.
- Hibya haber ajansı 2019 yılında basın emekçilerin bir araya gelmesiyle kurulmuş bağımsız bir basın kuruluşudur.
- 1980’lerde tüm dünyada yaşanan liberal dalga futbolu da etkilemiş ve futbolun metalaşma sürecinin hızlanmasına neden olmuştur.
- Taraftar “bağırırken”(5) sadece kendini değil, orada bulunan takımı ve 11 üniteyi de anlamlı kılıyor.
Ian Taylor, Norbert Elias, Eric Dunning, Patrick Murphy, John Williams ve onların önermelerini farklı şekillerde uygulayan birçok akademisyen, taraftar davranışları üzerine çalışarak çağdaş toplumun bu yeni olgusunu anlamaya ve açıklamaya çalışmışlardır. Farklılık yerine tek tipliğin özendirildiği ve kıymet gördüğü bir toplumsal oluşumun temelleri futbol sahalarından toplumsal yaşantıya transfer edilmiştir. Türkiye’de futbola hakim olan üç büyük kulübün ve onların medyadaki etkisi, Türk futbolseverlerin farklı renklerle kuracağı birlikteliğe olumsuz yaklaşmakta ve kendi egemenliklerini ülkenin her yanında arttıracak örgütlenme modellerini hayata geçirmektedirler. Türk futbolunun istenilen düzeye çıkarılabilmesi ve daha zevkli hale getirilebilmesi için, futbolumuzda yaşanan ‘bazıları daha eşittir’ anlayışının ortadan kaldırılması gerekmektedir. Bunun ilk yolu da hiç kuşkusuz naklen yayın gelirlerinin daha adil bir biçimde paylaştırılmasını sağlayacak olan bir yapılanmaya gidilmesidir.
- Taraftarlar, takımlarını desteklemek için tezahüratlar yapar, marşlar söyler ve renkli gösteriler düzenler.
- Tepmek eyleminden türeyerek oyuna ismini veren tepük’ün bugünkü karşılığı ayaktopu anlamına gelen futboldur.
- Toplumsal bir ortak payda olarak futbol, yaratmış olduğu kimlik ve aidiyet temelli yapı ile kitlelerin ilgisini ve öfkesini siyasal temelden uzaklaştırmaktadır.
- Takımın başarısı veya başarısızlığı, insanların duygusal olarak birbirlerine bağlanmasını sağlar.
- Böylesi bir aktarım tarzı ise sporun politikadan ayrı/nötr bir alan olduğu düşüncesinin bir ‘ortak duyu’ olarak kabul edilmesine yol açar.
Televizyondan Tribüne: Futbolun Medyatik Dönüşümü
Türk futbol medyasında özellikle yurt dışı karşılaşmalarının sunuluş biçiminde futbol bir oyun olmanın ötesinde her şeyle ilintilendirilen bir alan haline getirilmektedir. Elde edilen başarılı sonuçlar; milliyetçi duygularımızın okşanmasından, ulusal tarihimize yapılan göndermelere, Avrupa’ya duyulan öfke ve intikamın su üstüne çıkartılmasına, hatta Avrupa birliğine futbol aracılığı ile girdiğimize kadar pek çok alanla birleştirilmektedir. Türk futbol medyasında futbolseverlere sunulan futbol ile sahada oynanan futbol arasındaki farklılığın derecesi her geçen gün artmaktadır. Bir taraftan medyanın bazı kanaat önderleri tarafından futbol ligimiz Avrupa’nın en kaliteli ligi olarak sunulmakta ve futbolcularımızın Avrupa’nın her takımında oynayabileceği ileri sürülmekte buna karşın Türk futbolu her geçen gün kan kaybetmeye devam etmektedir. Yeni dünya düzeninin ekonomik ve kültürel politikalarının kitlelere benimsetilmesinde kullanılan en önemli araç kitle iletişim araçlarıdır.
Taraftarlar arasında oluşan bu dijital bağlar, maç günlerinin sosyal ve kültürel bir fenomen haline gelmesine katkıda bulunur. Taraftarlar, takımlarını desteklemek için stadyumları doldurmanın ötesinde, sosyal medya ve çevrimiçi topluluklarda da büyük bir etkileşim içindedir. Bu etkileşimler, rexbet bir maç gününün vazgeçilmez bir parçası haline gelmiştir ve futbol, basketbol gibi popüler spor dallarında özellikle yoğundur. Avrupa Şampiyonası, Dünya Kupası gibi çok büyük futbol organizasyonları düzenlenen ülkedeki turizm hareketlerini makro düzeyde etkilemektedir.
“Çok önemli oyuncularımız var”
- Örneğin Türkiye’de birçok otel tesislerini ve hizmetlerini spor kulüplerine göre entegre ederek bu ihtiyacı karşılamak ve özellikle misafir sayılarının az olduğu dönemleri verimli bir şekilde geçirmek istemektedir.
- Küresel kurgu, ülkelerin sömürü mekanizmasındaki konumuna göre futbolu farklı kimliklerde kullanmaktadır.
- Futbol üzerine yazılan çocuklara hitap eden kitap sayısı her zaman fazlaydı, benim gördüğüm kadarıyla.
- Tribünlerde bir araya gelen insanlar, farklılıklarını bir kenara bırakarak ortak bir amaç etrafında birleşirler.
- Bu, futbolun sadece spor alanında değil, aynı zamanda toplumsal bağların güçlendirilmesinde kritik bir rol oynadığını gösterir.
- Bir ülkenin veya bölgenin futbol oyun tarzı, taraftar ritüelleri, futbolcuların idolleştirilmesi ve hatta futbol giysileri ve aksesuarları, o toplumun kültürel kimliğini yansıtır.
- Bu, kadınların gücünü ve yeteneklerini sergileme fırsatı sunarken, aynı zamanda sporun erkekler için ayrıcalıklı bir alan olmadığını vurgulamaktadır.
- Tribünlerdeki renkli bayraklar, tezahüratlar ve ritüeller, taraftarların bir araya gelerek ortak bir kimlik oluşturmasını sağlar.
- Bir kaptan liderliğinde sahaya çıkan ve kenardaki bir “general” tarafından yönetilen iki ekip kazanmak için ellerinden geleni yapıyorlar metaforu, futbolu savaşa oldukça yaklaştıran bir benzetme.
“Gençlerbirliği’nin yeni zamanlardaki taraftar (daha doğrusu taraftar ve seyirci) yapısına bakarsak, 60’ların profilinin izlerini hâlâ görebiliriz. Örneğin açık tribünün (“gecekondu”nun yanı) amigosu, üniversite mezunu ve devlet memuriyeti görmüş olmakla övünür. 60’ların profilini cismen de görebiliriz; zira sayısı onlu rakamlardan ileri gitmese de Gençlerbirliği’nin sadık güngörmüş taraftarları var hâlâ maçlara gelen.
Türkiye’de futbolun etkisinin artmasında ve tüm topluma yayılmasında özel televizyonların benimsedikleri yayıncılık anlayışının büyük bir etkisi bulunmaktadır. Özel televizyonlar en çok reyting getiren alanlardan birisi olan futbolu fazlasıyla sahiplenmişler ve futbolun haftanın 7 günü, her an hayatımızın içerisine yerleştirilmesine katkıda bulunmuşlardır. Takımlarının kazanması için her türlü yolun mübah olduğunu düşünen bir kitle stadyumlarda yerlerini almakla kalmamış, futbolcularına, antrenörlerine, hakeme, rakip takım futbolcularına ve seyircilerine gereken cezayı kendi bildikleri yöntemlerle vermeye kalkışmışlardır. Başarının her şey olduğu anlayışı kitlelere her ortamda tekrarlana tekrarlana benimsetildiğinde; bunu elde etmek için her türlü değerden ödün verebilecek bir rol –modeli yaratılmasının önü açılmış olmaktadır. Onun içindir ki futbol sahaları artık rakip takım seyircisine kapatılır hale getirilmiş, ‘futbol üzerinden teşhir edilerek normalleştirilen şiddete’ duyarsızlaştırma yaklaşımları ile meşruiyet kazandırılmıştır. Sporun –kitle iletişim araçları ile birlikte yaşadığı dönüşümün daha iyi anlaşılabilmesi için son 20 yıla damgasını vuran değişimin ortaya çıkış nedenlerine ve dünyadaki etkilerine kısaca değinmek gerekmektedir.
- Çocuklar için futbol artık sokakta oynadıkları ya da ekranda izledikleri bir şey değil.
- PKK’nın Avrupa ülkeleri tarafından desteklendiği düşüncesi, bu ülkelere duyulan öfkenin ve ‘Türkün Türk’ten başka dostu yoktur’ anlayışının pekiştirecek söylemlerin gelişmesine neden olmuştur.
- Yapılan bir araştırmada futbol için seyahat eden turistlerin tatil amaçlı seyahat eden turistlerden üç kat daha fazla harcama yaptığı görülmektedir.
- Bu etkinlikler, sadece sporcular arasında değil, aynı zamanda taraftarlar arasında da bir dostluk ve anlayış atmosferi oluşturur.
- Bu ayırımların birincisi “Ceza hukuku” ile “Spor Disiplin Hukuku” ayırımıdır; ikincisi “Seyirci hareketlerinin failleri “ ile “Spor Kulübü tüzel kişisi ve Yöneticilerinin sorumluluğu”dur.
- Özellikle dünya çapında düzenlenen turnuvalar ve şampiyonalar, milletler arası ilişkilerde bir köprü görevi görerek kültürel etkileşimleri artırır.
- Kapitalizmde “Taraf”tar Olmak Futbol değişen dünyanın yeni pazar alanı haline geldikçe, hayatlarımızdaki “karşılığı” da değişmeye başladı.
Spor yorumcuları, maçı televizyon veya radyo aracılığıyla izleyen milyonlarca insan için maçın anlamını derinleştiren unsurlardan biridir. Onların anlatımı, sahadaki olayların ötesine geçerek izleyicilere taktiksel analizler sunar ve duygusal bağ kurar. İyi bir yorumcu, sadece ne olduğunu değil, neden olduğunu ve hangi taktiklerin işe yaradığını da anlatarak izleyicilerin daha derin bir anlayış kazanmasını sağlar.
